دکتر علی امامیان فر | پروژه معماری
نوشته های مشابه
معماری خراسانی Khorasani Architecture
معماری خراسانی Khorasani Architecture تحقیقات انجام شده در این زمینه:
استاد راهنما دکتر علی امامیان فر
معماری خراسانی Khorasani Architecture
اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت.
شیوه خراسانی در قرن اول هجری (قرن پنجم .میلادی) و از ابتدای پذیرش دین اسلام از سوی ایرانیان شروع شد
و تا زمان آل بویه و دیلمیان قرن چهارم هجری (قرن دهم میلادی) ادامه داشت.
گروهی آن را ادامه شیوه پارتی دانسته و در مورد مساجد به نام سبک شبستانی می شناسند.
باید توجه داشت که الگو و طرح مساجد اولیه اسلام تقلیدی از مسجد نبی اکرم (ص) در مدینه است.
برای ساختن این مسجد، رسول گرامی (ص) دستور می دهند سنگ‌های لاشه را از نزدیک‌ترین کوه تهیه کرده و آنها را به صورت خشکه چین (بدون ملات ) بر روی هم بچینند..
ارتفاع دیوارها به اندازه قد بلندترین مرد عرب در حالی که دست‌هایش را بلند کرده باشد، تعیین می شود.
پوشش سقف شبستان آن از عناصری ساده مانند پوست چهارپایان بوده که در ضمن، سایبانی در برابر نور شدید آفتاب بوده است.
از نخل‌های خشک و درختان بی بار به عنوان ستون و تیر استفاده می شده است.
مساجد اولیه اسلام در خراسان با (الهام از مسجد مدینه النبی ) در یک فضای چهارگوش با شبستانی در جهت قبله به وجود آمد
و سقف تنها شبستان آنها نیز برای ایجاد سایبان و بعدها جلوگیری از آب باران با مصالح ساده پوشیده شد.
معماری خراسانی Khorasani Architecture
از ویژگی های بارز این دوره کوتاه شدن ارتفاع بناها است. گنبد را تا آنجا که ممکن بود کوتاه درست می کردند و همچنین گاهی درگاه ها را تا آن حد کوتاه می ساختند که انسان به هنگام ورود مجبور به خم شدن می گشت. تزئینات تقریبا” بکلی از بناها دور شده بود. ساختمان ها ساده و بی پیرایه ساخته می شدند. اکثر مساجد به شیوه پارتی، بصورت شبستانی و چهارطاقی ( البته بی پیرایه و کم ارتفاع ) ساخته می شدند. مساجد را در ابتدا بدون درب می ساختند و همیشه بروی هرکس باز بود، حتی در مناطق سردسیر هم برای مساجد درب نمی گذاشتند بلکه به کمک حصیر آن را می پوشاندند. اما بعدها به تقلید از معماری ساسانی ( پارتی ) مساجد را باشکوه می ساختند.
معماری خراسانی Khorasani Architecture
بوم آورد بودن مصالح برای مثال مسجد تاریخانه دامغان قابل ذکر است. این مسجد مهمترین مسجد باقی مانده از شیوه معماری خراسانی است. مساجد بعدی بزرگتر و باعظمت بیشتری ساخته می شدند و در آن ها « ایوان » مثل معماری قبل از اسلام بصورت عنصری مهم و یکی از اجزای لاینفک در طرح معماری مساجد بکار می رود. یکی دیگر از خصوصیات مهم معماری این دوره جایگزین شدن قوس های جناغی به جای قوس های هلوچین و مرغانه دوره پارتی است.
بدلیل ارتفاع کمتری که قوس های جناغی نسبت به قوس های هلوچین هم دهانه خود دارند. جایگزینی آنها بجای قوس های هلوچین و مرغانه باعث کمترشدن ارتفاع ساختمانها نیز می شده است. بتدریج هر قدر از دوران صدراسلام جلوتر می رویم با نمونه های پیشرفته تری از قوس های جناغی ( که به آن ها دولنگه یا لنگه ای یا نیزه دار نیز می گویند ) روبرو می شویم، تا اینکه در دوره اصفهانی به عالی ترین و جالب ترین نمونه از این قوس ها برمی خوریم، یکی دیگر از ویژگی های معماری این دوره استفاده از مصالح بومی و محلی مثل خشت خام و پخته با ابعاد دوره پارتی و نیز کاه گل و … می باشد.
ویژگی معماری دوره خراسانی
مردم واری بناها
دور شدن از تزیینات چه در داخل و چه در خارج
اندک تزیینات موخود هم ادامه ساسانی است اما بسیار کم رنگ‌تر
چفدها در ابتدا همان مازه دازهای ساسانی بود و سقف طاق آهنگ
استفاده از گنبد به خاطر ارتفاع زیاد کم تر مصرف می شده است
برخی از ساختمانهای مربوط به این سبک عبارتند از مسجد جامع فهرج، تاریخانه دامغان و مسجد جامع کبیر نیریز و … )(تصویر منتشر شده مسجد جامع نایین).
